حذف
آیا تا به حال پیش آمده است که پس از خاموشکردن کلید برق، لامپ همچنان روشن بماند، نور ضعیفی ایجاد کند یا حتی گهگاه چشمک بزند؟
این مشکل یکی از رایجترین ایرادهای سیستمهای روشنایی در ساختمانهای مسکونی، تجاری و اداری به شمار میآید. بسیاری از کاربران تصور میکنند که این ایراد از لامپ است، در حالی که علت روشن ماندن لامپ بعد از قطع کلید میتواند به عوامل گوناگونی مانند سیمکشی اشتباه، وجود ولتاژ فانتوم، کیفیت پایین لامپ، استفاده از کلیدهای چراغدار، وجود بار ذخیرهشده در خازن داخلی و دهها دلیل دیگر مربوط باشد.
در این مقاله جامع، تمام علتها را بهصورت دستهبندیشده، تخصصی و کاربردی بررسی خواهیم کرد و در هر بخش راهحل عملی و قطعی ارائه میدهیم. هدف این مقاله این است که به شما کمک کند بدون سردرگمی، منشأ مشکل را تشخیص دهید و بهترین روش رفع آن را انتخاب کنید.
بسیاری از افراد تصور میکنند با قطعشدن کلید برق، جریان الکتریکی باید بهطور کامل قطع شود؛ اما در عمل، در بسیاری از شرایط این اتفاق رخ نمیدهد. گاهی مقدار بسیار کمی جریان الکتریکی در مدار باقی میماند یا بهصورت ناخواسته القا میشود و همین مقدار کم برای روشن نگهداشتن یک لامپ LED کفایت میکند.
در ادامه، ۱۰ علت اصلی روشن ماندن لامپ LED، CFL، مهتابی و سایر لامپها پس از خاموشی را بررسی میکنیم و برای هر مورد راهحل تخصصی شرح میدهیم.
یکی از مهمترین و رایجترین دلایل، سیمکشی اشتباه یا قدیمی است. در حالت استاندارد، باید سیم فاز به کلید متصل شود و کلید وظیفه قطع و وصل فاز را داشته باشد. اما اگر بهاشتباه، سیم نول به کلید وصل شده باشد، حتی در حالت خاموشی نیز لامپ همچنان در مسیر فاز قرار دارد و میتواند مقدار جریان لازم برای روشن ماندن را دریافت کند.
این مشکل معمولاً در ساختمانهای قدیمی یا ساختمانهایی که چندبار بازسازی شدهاند دیده میشود.
بررسی کامل سیمکشی توسط برقکار متخصص
اصلاح مسیر فاز و نول و اطمینان از ورود صحیح فاز به کلید
تست ولتاژ با ولتمتر و فازمتر
استفاده از کابلهای استاندارد و جلوگیری از اتصالات سست
اطمینان از سالم بودن سرپیچ و عایق سیمها
ولتاژ فانتوم (Phantom Voltage) ولتاژی است که بهصورت واقعی وجود ندارد اما توسط میدانهای الکترومغناطیسی در کابلهای مجاور القا میشود. این ولتاژ اغلب کمتر از ۹۰ ولت است و برای لامپهای LED یا کممصرف کافی است تا آنها را نیمهروشن نگه دارد.
این مشکل بیشتر در مواقع زیر رخ میدهد:
سیمهای برق در یک لوله مشترک عبور داده شدهاند
فاصله سیمهای فاز و نول زیاد است
سیم ارت وجود ندارد
مدارهای روشنایی و پریز در کنار یکدیگر قرار گرفتهاند
نصب فیلتر EMI برای حذف ولتاژ القایی
تفکیک مسیر سیمهای روشنایی از سیمهای پریز
استفاده از لامپ LED با مدار مقاوم در برابر ولتاژ القایی
نصب مقاومت موازی (در موارد خاص توسط تکنسین)
سیستم ارت نقش مهمی در تخلیه ولتاژهای اضافی و جلوگیری از نشت جریان دارد. اگر ساختمان فاقد چاه ارت باشد یا سیستم ارت دچار قطعی شده باشد، ولتاژهای سرگردان در مدار باقی میمانند و موجب روشنماندن لامپ میشوند.
نصب چاه ارت استاندارد با مقاومت کمتر از ۲ اهم
بررسی سالم بودن سیم ارت و اتصالات
استفاده از تجهیزات ارت با استاندارد CE و ISO
تست ارت با دستگاه ارتتستر
لامپهای بینامونشان یا ارزانقیمت غالباً:
مقاومت داخلی ضعیف
خازنهای بیکیفیت
مدار درایور غیر استاندارد
دارند. این لامپها به کوچکترین ولتاژ واکنش نشان میدهند و حتی در حالت خاموشی نیز نور کم تولید میکنند.
خرید لامپ از برندهای معتبر با ضمانت
بررسی استانداردهای ISIRI، CE و RoHS
تعویض لامپهایی که نور فانتوم تولید میکنند
گاهی شبکه برق شهر دچار نوسانهای لحظهای میشود. این نوسانات میتوانند انرژی اضافی را در مدارهای روشنایی ذخیره کنند و موجب روشن شدن لحظهای یا دائم لامپ پس از خاموشی شوند.
استفاده از استابلایزر (Stabilizer) برای تثبیت ولتاژ
کنترل بارهای ناگهانی در مدار
نصب UPS در محیطهایی که قطع برق زیاد دارند
در فضاهایی که نور طبیعی زیاد است یا دیوارها رنگ روشن دارند، ممکن است لامپ خاموش به نظر برسد که روشن است. این حالت در لامپهایی با پوشش شفاف بیشتر دیده میشود.
تغییر محل نصب لامپ
استفاده از قاب لامپ مات
نصب پرده و کاهش نور محیط
لامپهای LED معمولاً یک درایور به همراه خازن داخلی دارند. این خازن پس از خاموششدن نیز مقدار کمی بار الکتریکی ذخیره میکند و همان باعث روشن ماندن لامپ میشود.
این مشکل در لامپهایی با خازن بیکیفیت بسیار شایع است.
تعویض لامپ
استفاده از لامپ با درایور ایزوله و خازن باکیفیت
در صورت تخصص، تخلیه خازن و تعویض آن
کلیدهای چراغدار در مدار مقدار کمی جریان نشتی ایجاد میکنند و همین جریان برای روشن نگهداشتن لامپهای LED کافی است.
تعویض کلید چراغدار با کلید ساده
استفاده از کلیدهای باکیفیت و استاندارد
بررسی اتصالهای داخلی کلید
دیمرها با کنترل فاز کار میکنند. اگر دیمر خراب باشد یا برای لامپ LED مناسب نباشد، مقدار کمی ولتاژ در خروجی باقی میماند و همین موضوع موجب روشن ماندن لامپ میشود.
استفاده از دیمر مخصوص LED
بررسی اتصالهای دیمر
تعویض دیمر معیوب
برخی مدلهای لامپ که قیمت بسیار پایینی دارند از قطعاتی استفاده میکنند که:
تخلیه بار را بهخوبی انجام نمیدهند
ضد نوسان نیستند
EMI را فیلتر نمیکنند
به همین دلیل در وضعیت خاموشی همچنان نور دارند.
خرید لامپ از برندهای معتبر
توجه به استاندارد ایمنی
پرهیز از لامپهای بیشازحد ارزان و بدون گارانتی
رفتار این دو لامپ هنگام خاموششدن متفاوت است:
دارای گاز داخلی است
انرژی ذخیرهشده در گاز باعث تولید نور ملایم پس از خاموشی میشود
معمولاً کوتاهمدت و طبیعی است
برخوردار از مدار الکترونیکی، درایور و خازن داخلی
نوردهی پس از خاموشی معمولاً به دلیل بار ذخیرهشده یا ولتاژ القایی است
در لامپهای بیکیفیت بیشتر دیده میشود
| علت | راهکارهای سریع و موثر |
|---|---|
| سیمکشی اشتباه | اصلاح مسیر فاز، تست ولتاژ، استفاده از کابل استاندارد |
| ولتاژ فانتوم | نصب EMI، تفکیک سیمها، استفاده از لامپ باکیفیت |
| نبود ارت | نصب چاه ارت، بررسی اتصالات زمین |
| کیفیت پایین لامپ | خرید برند معتبر، تعویض لامپ معیوب |
| نوسانات برق | نصب استابلایزر، کنترل بار، استفاده از UPS |
| بازتاب نور | جابهجایی لامپ، استفاده از قاب مات |
| تجمع بار در خازن | تعویض لامپ، تعویض خازن |
| کلیدهای چراغدار | تعویض کلید، بررسی اتصالات |
| دیمرهای ناسازگار | نصب دیمر مناسب، تعویض دیمر خراب |
| طراحی غیراستاندارد | خرید لامپ باکیفیت و دارای استاندارد |
برای رفع قطعی مشکل باید:
علت اصلی را شناسایی کنید
بر اساس علت راهکار صحیح را اجرا کنید
در صورت عدم مهارت، از تکنسین برق حرفهای کمک بگیرید
نادیدهگرفتن این مشکل میتواند موجب:
سوختن لامپ
خرابی سرپیچ
ایجاد خطر برقگرفتگی
آسیب به مدار روشنایی